Trường Sa và những ký ức không quên

Trung tá Phan Xuân Dạch (SN 1943), nguyên là Chủ nhiệm Chính trị Lữ đoàn 146 vùng 4 Hải quân, nguyên Chính ủy Trung đoàn Công binh 83 Hải quân - 2 đơn vị thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Quần đảo Trường Sa.

Sinh ra và lớn lên tại xã Quảng Tân, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, ông Dạch nhập ngũ năm 1964 và công tác, chiến đấu, học tập ở nhiều đơn vị trong quân đội. Cuộc đời binh nghiệp của mình, ông cùng đồng đội lập nên bao chiến công oai hùng, đặc biệt, là quãng thời gian hơn 10 năm gắn bó với Quần đảo Trường Sa (1981 - 1992).

"Lính Trường Sa ngày ấy rất vất vả, thiếu thốn đủ thứ, nhất là nước sạch, rau xanh, không có thông tin liên lạc. Một năm chỉ có 2 tháng biển lặng để tàu có thể tiếp tế. Có thời điểm vì không có rau xanh, chiến sỹ thiếu chất mà phải ăn cơm chan B1 để đảm bảo sức khỏe", ông Dạch cho biết.

Bên cạnh là một người chỉ huy của lực lượng Hải quân, ông Dạch còn kiêm nhiệm các chức vụ Phó Chủ tịch rồi Chủ tịch UBND huyện đảo Trường Sa. Trên cương vị là Chủ nhiệm Chính trị Lữ đoàn 146 vùng 4 Hải quân, ông Dạch là người biết rất rõ về chiến dịch CQ 88 và cả sự kiện trên đảo đá Gạc Ma năm 1988.

"Giữa năm 1986, Trung Quốc đưa tàu đến gần các đảo thuộc Quần đảo Trường Sa của Việt Nam ngày một nhiều hơn. Để giữ vững chủ quyền, bên cạnh các đảo đã giải phóng, các lực lượng Hải quân tiếp tục triển khai lực lượng đóng giữ trên nhiều đảo như: Thuyền Chài, Đá Tây, Đá Lát, Đá Đông, Đá Lớn, Tiên Nữ, Tốc Tan, Núi Le", ông Dạch kể.

Vào đầu tháng 3/1988, thực hiện chỉ thị từ cấp trên, lực lượng Hải quân Việt Nam tiếp tục triển khai nhiệm vụ xây dựng và đóng giữ các đảo Cô Lin, Len Đao, Gạc Ma.

Thời điểm này, ông Dạch được cấp trên giao nhiệm vụ lên tàu ra Quần đảo Trường Sa kiểm tra, động viên tinh thần các cán bộ, chiến sỹ đang làm nhiệm vụ canh giữ đảo, nâng cao tinh thần sẵn sàng chiến đấu. Cùng đợt còn có biên đội 3 tàu HQ 604, HQ 605 và HQ 505 tiến ra Gạc Ma, Len Đao và Cô Lin.

Vào chiều 13/4/1988, mặc dù bị tàu địch ngăn cản, tuy nhiên cán bộ chiến sỹ trên tàu HQ 604 và HQ 505 đã nâng cao tinh thần cảnh giác, bình tĩnh, khôn khéo xử lý để tiếp cận Gạc Ma và Cô Lin, cắm cờ thể hiện chủ quyền, cũng như chuyển vật liệu lên xây dựng đảo.

Rạng sáng 14/3/1988, tàu HQ 605 cũng đã thả neo, cử cán bộ chiến sỹ lên cắm cờ trên đảo Len Đao.

Bị tàu Trung Quốc liên tục khiêu khích, uy hiếp, bộ đội ta vẫn không hề nao núng, kiên quyết bám các bãi đá. 6h ngày 14/3/1988, phía địch đã thả 3 xuồng chở quân đổ bộ lên Gạc Ma, dựa vào thế đông người, tiến đến hòng giật cờ của ta.

Trước sự quyết tâm bảo vệ đảo, bảo vệ cờ Tổ Quốc của các cán bộ chiến sỹ trên đảo Gạc Ma, quân địch đã nổ súng vào Thiếu úy Trần Văn Phương, Phó Đảo trưởng.

Gần một giờ sau, không khuất phục được ý chí kiên cường của bộ đội ta, đối phương đã dùng súng bắn xối xả vào các cán bộ, chiến sỹ trên đảo rồi ra xuồng rút về tàu. Tiếp đó, chúng dùng hỏa lực mạnh bắn vào tàu HQ 604 khiến tàu hư hỏng và chìm xuống biển.

Khi thấy tàu HQ 604 bị bắn phá, 2 tàu còn lại là HQ 505 và HQ 605 đã nhanh chóng nổ máy lao thẳng lên bãi Cô Lin và Len Đao, kiên quyết giữ đảo. Thấy vậy, các tàu địch đã nổ súng bắn phá khiến các tàu của ta bị hư hỏng nặng. Sự kiện xảy ra tại Gạc Ma, đã có 64 cán bộ chiến sỹ của ta anh dũng hy sinh.

Cuộc gặp gỡ cuối cùng với người lính kiên trung

Trên cương vị Chủ nhiệm Chính trị Lữ đoàn 146 vùng 4 Hải quân, thời điểm xảy ra trận hải chiến trên đảo Gạc Ma, ông Dạch cũng có mặt ở Trường Sa và thực hiện một nhiệm vụ quan trọng khác.

"Khi tàu chúng tôi đang ở Sinh Tồn Lớn, cách Gạc Ma khoảng 20km thì tôi nghe tiếng súng, ai cũng lo lắng cho các đồng đội đang ở cụm đảo Gạc Ma, Cô Lin và Len Đao. Sau đó thì nắm được thông tin phía Trung Quốc bắn phá tàu và giết hại nhiều chiến sỹ trên tàu HQ 604, bắn hư hỏng, chìm tàu HQ 605, HQ 505", ông nhớ lại.

Sau khi các tàu của ta bị bắn phá, ông Dạch nhận chỉ thị từ cấp trên, khẩn trương chỉ huy tàu tiến về đảo Tiên Nữ, đề phòng phía Trung Quốc có thể chiếm đảo. Trong tình huống bắt buộc, sẽ cho tàu ủi lên đảo để khẳng định chủ quyền. Bởi Tiên Nữ là đảo xa đất liền Việt Nam nhất, là đảo tiền tiêu thuộc Quần đảo Trường Sa.

"Chúng tôi neo gần đảo Tiên Nữ thì có 2 tàu Trung Quốc xuất hiện, khoảng cách chỉ khoảng 1km. Tôi động viên anh em sẵn sàng chiến đấu, quyết tâm bảo vệ đảo đến cùng. Tuy nhiên, phía Trung Quốc khi thấy tàu mình xuất hiện và đã có nhà chòi trên đảo thì rời đi", ông Dạch chia sẻ.

Chiếc tàu của ông Dạch và đồng đội sau đó gặp thời tiết xấu, mắc cạn ở đảo Tiên Nữ, được tàu Liên Xô hỗ trợ, lai dắt về đất liền.

Trong số những người lính, đồng đội của ông Dạch đã anh dũng hy sinh ở Gạc Ma, có 13 người là đồng hương Quảng Bình. Trong đó có Thiếu úy Trần Văn Phương, người trước lúc hy sinh vẫn giữ chặt lá cờ Tổ Quốc và hô lớn: "Thà hy sinh chứ không chịu mất đảo, hãy để cho máu của mình tô thắm lá cờ Tổ Quốc và truyền thống của Quân chủng Hải quân".

Trước khi lên đường ra Gạc Ma, Thiếu úy Phương cũng tìm gặp để chào người thủ trưởng Phan Xuân Dạch. Nào ngờ đó là lần cuối cùng mà vị Chủ nhiệm Chính trị Lữ đoàn 146 vùng 4 Hải quân gặp gỡ người lính, người đồng hương mà ông luôn quý mến.

"Sau khi tập trung để giao nhiệm vụ ra Trường Sa, Phương đã đến gặp tôi chào để lên đường. Tôi cũng đã động viên, dặn dò cậu ấy cố gắng vượt khó khăn, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, còn hẹn sẽ gặp lại ở Trường Sa, nào ngờ đó là lần gặp gỡ cuối cùng", ông Dạch đượm buồn.

Năm nay đã bước sang tuổi 80, nhưng ông Dạch vẫn khỏe mạnh, với tác phong  nhanh nhẹn của con nhà binh. Ông hiện là Trưởng ban liên lạc truyền thống Hội cựu chiến binh Trường Sa tại Quảng Bình.

Ông Dạch và những người lính Trường Sa ngày ấy vẫn thường xuyên tổ chức gặp gỡ, giao lưu, ôn lại quá khứ hào hùng một thời và đặc biệt hơn là để tưởng nhớ đến những đồng đội đã anh dũng hy sinh để bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ Quốc.

Sự kiện Gạc Ma tháng 3/1988 đã lùi vào quá khứ, nhưng mãi là vết hằn đau thương nhắc nhớ thế hệ trẻ rằng "Tổ Quốc luôn là vĩnh cửu, không có sự hy sinh nào cao cả bằng sự hy sinh vì Tổ Quốc". 64 cán bộ chiến sỹ dũng cảm chiến đấu và hóa thành bất tử, các anh đã hy sinh cho Tổ Quốc trường tồn.

Trận hải chiến trong ký ức người lính trở về từ Gạc Ma

(Dân trí) - Với những người lính trở về từ Gạc Ma, sự kiện ngày 14/3/1988 ở đảo Gạc Ma, thuộc Quần đảo Trường Sa của Việt Nam, là một ký ức đau thương không thể nào quên!

Ngày cưới vội của chàng lính Hải quân

Trận hải chiến Trường Sa đã lùi xa 30 năm, những người lính trận năm xưa giờ trở về với với cuộc sống bình dị, miệt mài lao động trên mảnh đất quê hương. Chúng tôi tìm về xã Tây Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình để thăm lại người thương binh Lê Văn Đông (SN 1966), anh là một trong 9 người lính bị bắt giữ sau sự kiện Gạc Ma và bị cầm tù hơn 3 năm tại Trung Quốc.

Anh Đông sinh ra và lớn lên tại xóm Rẫy, xã Tây Trạch, huyện Bố Trạch (Quảng Bình). Theo tiếng gọi của Tổ quốc, anh lên đường nhập ngũ vào năm 1985, công tác tại Trung đoàn Công binh 83 Hải Quân (nay là Lữ đoàn 83).

Vào đầu tháng 3/1988, anh Đông được đơn vị cho nghỉ phép về quê, trong dịp này, anh đã làm lễ cưới với chị Nguyễn Thị Thương, một người cùng quê. Chỉ sau ngày cưới đúng 1 ngày, Hạ sĩ Đông nhận được thông báo của đơn vị nên vội lên đường nhận nhiệm vụ.

“Tôi được đơn vị cho về nghỉ phép, công tác xa nhà, lâu lâu mới về nên tôi và vợ, lúc đó là người yêu cũng tranh thủ để làm cái lễ cưới nhỏ. Vừa tổ chức lễ cưới xong thì tôi nhận được điện từ đơn vị thông báo lên đường làm nhiệm vụ mới. Cũng từ đó tôi với vợ không được liên lạc gì cho đến khi Trung Quốc thả tự do”, anh Đông nhớ lại.

Anh Đông sau đó cùng nhiều đồng đội của mình di chuyển đến Quân cảng Cam Ranh, sẵn sàng lên tàu ra đảo Gạc Ma thực hiện nhiệm vụ xây dựng đảo.

Trận chiến không cân sức và những năm tháng lao tù

17h chiều 13/3/1988, tàu HQ 604 ra đến Gạc Ma, ngay sau đó có 3 tàu Trung Quốc xuất hiện và dùng loa yêu cầu những người lính Việt Nam rời khỏi đảo. Trước những yêu cầu vô lý từ phía tàu Trung Quốc, những người lính trên tàu HQ 604 vẫn tiếp tục làm nhiệm vụ của mình. Những tàu Trung Quốc này sau đó đã rời đi.

“Đêm 13/3/1988 hầu như không ai ngủ, người thì tiếp tục bốc hàng hóa trên tàu sang thuyền nhôm để đưa vào đảo, người thì theo dõi động tĩnh từ tàu Trung Quốc. Đến khoảng 6h sáng 14/3, những chiếc tàu của Trung Quốc tiếp tục quay trở lại. Sau đó lính Trung Quốc đã tràn lên đảo, giành giật cờ của mình. Phía Trung Quốc có trang bị súng chứ phía mình được có mấy khẩu thôi.

Khi tôi đang bốc hàng thì nghe tiếng súng nổ, họ bắn đồng chí Nguyễn Văn Phương khi anh đang giữ lá cờ đỏ sao vàng giữa đảo. Sau đó tàu Trung Quốc cũng nổ súng, pháo bắn xối xả về phía đảo và tàu HQ 604. Tôi bị trúng mảnh đạn vào lưng rồi lịm đi. Khi tỉnh dậy đồng đội hy sinh gần hết rồi, còn tàu thì đang chìm. Lúc đó, ai nổi lên trên mặt nước là bị bắn, tôi bám vào mảnh gỗ trôi trên biển khi tỉnh khi mê, không biết tàu Trung Quốc không thấy hay bắn trượt mà không bị dính đạn”, anh Đông tiếp.

Sau hơn 15 phút bán phá tàu HQ 604 và những người lính Việt Nam trên đảo Gạc Ma, tàu Trung Quốc đã rời đi. Cuộc chiến không cân sức đã làm 64 chiến sỹ của chúng ta hy sinh, trong đó Quảng Bình nhiều nhất với 13 người ngã xuống.

Hạ sĩ Lê Văn Đông may mắn với được mảnh gỗ và sau đó là chiếc áo phao tiếp tục trôi dạt trên biển với vết thương trên lưng. Cùng với anh Đông lúc này còn có hạ sĩ Nguyễn Văn Thống, quê tại Bố Trạch (Quảng Bình) cũng đang bị thương rất nặng. Đến 17h chiều ngày 14/3, anh Đông và anh Thống bị một tàu Trung Quốc bắt lên tàu.

Trên tàu Trung Quốc lúc này còn có 7 chiến sỹ khác bị bắt giữ và trói lại trên boong. 9 người lính của chúng ta bị bỏ đói, và đưa về đất liền Trung Quốc.

“3 ngày 3 đêm chúng tôi không được ăn uống gì, nhiều người bị thương cũng không được băng bó. Khi về đến đất liền Trung Quốc thì tôi cùng nhiều chiến sỹ bị thương khác được đưa đi mổ lấy mảnh đạn. Họ trói chúng tôi lại rồi mổ chứ không thuốc thang gì cả. Khi mổ xong họ đưa chúng tôi vào nhà giam rồi mới cho người một bát cháo loãng”, cựu binh Lê Văn Đông kể.

Trong thời gian bị cầm tù, anh Đông cùng các chiến sỹ khác nhiều lần bị đưa ra tra khảo, thế nhưng câu trả lời mà địch nhận được chỉ là “không biết”, “tôi mới nhập ngũ không rõ”.

Sau gần 3 năm rưỡi bị cầm tù, anh Đông cùng 8 chiến sỹ trên tàu HQ 604 mới được trả tự do và đưa trở về Việt Nam. Cũng từ đây anh Đông ra quân và trở về xã Tây Trạch, tiếp tục cuộc sống lao động bình dị trên mảnh đất quê hương.

“Những ngày nghe tin anh mất tích, nhiều chiến sỹ hy sinh tui đã nhiều đêm không ngủ được, cứ nghĩ rằng anh hy sinh rồi. Phải sau hơn 1 năm gia đình mới biết anh còn sống và đang bị cầm tù, hơn 3 năm sau thì vợ chồng mới gặp lại được nhau”, chị Thương, vợ cựu binh Lê Văn Đông chia sẻ.

Sau khi trở về, anh Đông và vợ lại miệt mài lao động, xây dựng kinh tế trên mảnh đất quê hương. Vợ chồng hiện đang đầu tư, trồng cao su trên diện tích 2ha. Bên cạnh đó gia đình anh cũng đang mở rộng mô hình chăn nuôi trang trại, thu nhập mỗi tháng cũng đạt gần 10 triệu đồng.

Tiến Thành - Đặng Tài

Hình ảnh tàu Hải quân Việt Nam trong trận hải chiến Trường Sa 30 năm trước

Thứ ba, 13/03/2018 - 07:40

(Dân trí) - Trong sự kiện 14/3/1988, Hải quân nhân dân Việt Nam bị tổn thất gồm 3 tàu bị bắn cháy và chìm, 64 chiến sĩ hi sinh, 11 chiến sĩ bị thương, 9 chiến sĩ bị bắt giữ 3 năm sau mới được trả về quê hương.

"Tôi quay mặt vào tường bật khóc. Những người lính trạc tuổi đôi mươi đã ngã xuống khi xây dựng và bảo vệ Trường Sa để chúng tôi được ngồi trên giảng đường. Nếu nhập ngũ, rất có thể tôi là người nằm lại ngoài khơi kia", ông Minh kể. Rồi ông quả quyết với người thuyết minh: "Tôi sẽ tìm cho được di ảnh anh Trị".

Niềm tin của ông Minh dựa trên căn cứ "thời điểm các anh nhập ngũ mới hơn 30 năm trước". Rời Cam Lâm, ông kêu gọi các học viên giúp sức, phát động phong trào "tìm ảnh cho anh".

Mỗi lần có dịp đi dạy ở Quảng Bình, ông lại kể câu chuyện về hạ sĩ Trần Quốc Trị, quê xã Đồng Trạch, huyện Bố Trạch, hy sinh tại đảo Gạc Ma hơn 30 năm trước nhưng chưa có di ảnh.

Một ngày tháng 10/2020, ông đang giờ nghỉ trưa thì một học viên công tác tại Sở Lao động Thương binh và Xã hội tỉnh Quảng Bình gọi điện báo tin "thầy ơi tìm được rồi". "Tìm được gì?", ông bật dậy hỏi. Câu trả lời là giấy báo tử, ghi đầy đủ tên cha mẹ, đơn vị nhập ngũ, nhưng vẫn không có di ảnh. Học viên khác tìm được người yêu cũ của liệt sĩ Trị, nhưng bà nói thời đó nghèo khó, hai người không có tiền chụp chung tấm hình.

Học bạ thời xưa của liệt sĩ Trị cũng không ảnh. Thầy Minh lại gợi ý tìm ảnh trong hồ sơ quân nhân. Thông tin phản hồi rằng khi lên đường nhập ngũ, anh Trị vào thẳng Trung đoàn 83 công binh, Bộ tư lệnh Hải quân, rồi ra ngay Trường Sa nên không kịp chụp ảnh. Học viên khác lại nhờ Tư lệnh Hải quân tìm trong hồ sơ quân nhân. Suốt 18 tháng, việc tìm kiếm rơi vào ngõ cụt.

Nhiều đêm mất ngủ, ông Minh chợt nảy ra ý nghĩ tìm trong tàng thư căn cước công dân. Ông phán đoán anh Trị nhập ngũ năm 20 tuổi, có lẽ đã làm chứng minh nhân dân.

Ông lập tức tìm gặp một học viên cũ đang là Phó trưởng phòng Cảnh sát quản lý hành chính về trật tự xã hội Công an tỉnh Quảng Bình - chị Trần Thị Hồng Phượng. Với sự trợ giúp của chị, Đội Tàng thư căn cước công dân tìm ngay trong buổi trưa. Khoảng một tiếng sau, chị nhận tin báo: Trong tờ khai chứng minh nhân dân có ảnh chân dung đen trắng, nhưng hồ sơ lưu tên là Trần Văn Trị.

"May mắn thời điểm 1977-1978, khi bắt đầu làm chứng minh nhân dân, ngành công an đã lưu trữ toàn bộ hồ sơ", chị Phượng nói. Chị nhờ đồng nghiệp scan gửi gấp cho thầy Minh.

Nhìn thấy bức ảnh, "tôi không thể kìm lòng, đi nhanh về phòng giảng viên bên cạnh, đóng cửa rồi òa khóc", ông nhớ lại. Dù còn lăn tăn về tên lót "Văn" hay "Quốc", ông linh cảm 99% là ảnh của liệt sĩ Trị bởi tên xã, tên cha mẹ đều trùng như trong giấy báo tử.

Tối đó, ông Minh nhờ hai người dẫn đường về nhà ông Trần Quốc Tuấn, anh trai liệt sĩ Trần Quốc Trị, để đối chứng thông tin. Khi bức ảnh được trưng ra, ông Tuấn òa lên: "đúng em tôi rồi".

"Chúng tôi ôm nhau khóc vì mừng", ông Minh kể. Trên bàn thờ liệt sĩ khi đó chỉ có tấm bằng Tổ quốc ghi công và một khối pha lê, bên trong chứa ADN của anh Trị thay cho di ảnh.

Ông Tuấn kể, hơn một năm sau khi Trung Quốc đánh chiếm Gạc Ma, gia đình nhận được giấy báo tử, tấm áo len và chiếc balô của liệt sĩ Trị. Tất cả được đặt lên bàn thờ, cùng tấm ảnh đen trắng nhỏ chừng hai ngón tay, cắt từ ảnh chụp với hai đồng đội đi trên chuyến tàu ra đảo Gạc Ma. Gia đình chưa kịp phóng to bức ảnh thờ thì trận lũ năm 1990 cuốn trôi.

Năm 2008, thợ lặn Lý Sơn (Quảng Ngãi) tìm được một số hài cốt dưới con tàu HQ-604, thuộc cụm đảo Sinh Tồn (Trường Sa). Ông Tuấn được lấy mẫu xét nghiệm ADN và may mắn cùng 7 gia đình khác nhận về một phần hài cốt em trai.

Có được sự xác nhận của gia đình, ông gửi toàn bộ thông tin cho Ban quản lý Khu tưởng niệm liệt sĩ Gạc Ma.

Di ảnh của liệt sĩ Trị ngay lập tức được tạc lên đá, gắn vào ô duy nhất còn trống của nhà lưu niệm, một tấm khác được gửi về gia đình. "Gia đình tôi thực sự biết ơn thầy Minh và sự chung tay của mọi người. Chú Trị đã có ảnh thờ rồi, thân nhân như chúng tôi cũng ấm lòng", ông Tuấn nói.

Ông Võ Duy Trúc, Giám đốc Ban Quản lý khu tưởng niệm chiến sĩ Gạc Ma, cho biết hơn 2 năm qua câu chuyện tìm di ảnh liệt sĩ Trần Quốc Trị đã khiến nhiều khách tham quan cảm động. Việc tìm ảnh trong tàng thư căn cước công dân không khó, nhưng phải là người thật tâm huyết mới nghĩ ra hướng tiếp cận này.

Chia sẻ về hành trình hai năm tìm kiếm, PGS.TS Ngô Văn Minh nói: "Tôi chỉ có cơ duyên kết nối, thực hiện tâm nguyện của nhiều người dành cho chiến sĩ đã anh dũng hy sinh bảo vệ quần đảo Trường Sa".

Nguyễn Đông